Materialen

We zetten in op 100% circulair bouwen in 2023

Op een groot aantal fronten zijn we actief om circulair bouwen te realiseren. Al jarenlang zijn we koploper als het gaat om het terugdringen van verpakkingsmaterialen, gebruik van gecertificeerd hout en onze materiaalstroomanalyse. Op al deze aspecten hebben we in 2022 opnieuw flink ingezet. De toenemende schaarste van grondstoffen en de milieu-impact van het materiaalgebruik versnelt de noodzaak voor een systeemverandering in de materiaalketens. Heijmans wordt steeds meer regisseur. Wij voelen, als meester van de materiaalstromen, een grote verantwoordelijkheid om dit te organiseren en mensen samen te brengen. Dat vraagt om een andere benadering van de keten en een gedegen aanpak.

Materiaalstroomanalyse

Dankzij materiaalstroomanalyses heeft Heijmans steeds meer inzicht in de materiaalstromen die door de projecten van Heijmans op gang worden gebracht. Dit betreft zowel de materialen die nodig zijn in projecten, als vrijkomende materialen bij renovatie en sloop. Met deze materiaalstroomanalyses zetten we binnen het strategische thema Verduurzamen de volgende stap richting circulair bouwen. In een circulaire bouwsector zal een bouwbedrijf zich namelijk niet meer uitsluitend richten op de bouwfase, maar met oog voor de hele levenscyclus van materialen, ook eisen stellen aan de herkomst en milieuprestatie van het materiaal, en zorgdragen dat het materiaal in de toekomst eenvoudig en gezond kan worden hergebruikt. Door de gehele materiaalstroom met bijbehorende circulaire prestaties visueel inzichtelijk te maken, is Heijmans in staat om versneld het aandeel primaire grondstoffen terug te dringen, het concept van afval stap voor stap te elimineren en de milieu-impact van materialen te verlagen. De materiaalstroomanalyse is in 2021 geïntroduceerd als een nieuwe aanpak om de mate van circulariteit van onze bouwwerken te meten. In 2022 is de materiaalstroomanalyse de standaard aanpak geworden om circulariteit zichtbaar te maken binnen Woningbouw en Utiliteit.

Ook heeft de materiaalstroomanalyse haar waarde getoond om inzicht te geven in de materiaalgebonden CO₂-emissies van het materiaalgebruik in onze projecten. Tevens draagt deze aanpak bij aan de bepaling van scope 3 emissies conform het Green House Gas-protocol. Op termijn willen we de impact van al onze materiaalstromen inzichtelijk hebben, zodat we de focus kunnen leggen op de meest impactvolle materiaalstromen. Wij nemen zo onze verantwoordelijkheid om onze materiaalstromen te verduurzamen en in te zetten op circulair bouwen. 

Schaarste

Met onze duurzaamheidsambities hebben we op dit moment ook te maken met schaarste van grondstoffen en materialen en daardoor met prijsstijgingen. Naast een licht na-ijleffect van Covid is de schaarste vooral toe te schrijven aan de impact van de oorlog in Oekraïne en een algemeen tekort aan chips. Dat heeft rechtstreekse gevolgen voor de toepassing van warmte-koudesystemen, ketels, elektrisch materieel en smart toepassingen. Niettemin willen we blijven vasthouden aan onze ambities.

Voorbeelden materiaalstroomanalyses

Ketenaanpak

Bij Woningbouw brachten we de vijf meest belastende materialen in kaart en gingen we met leveranciers in gesprek over alternatieven. Op die manier willen we samen de negatieve impact verkleinen. Wij zien het als onze verantwoordelijkheid om het voortouw te nemen, ook al maken we niet onze eigen materialen.

Binnen de woningbouw is beton nog steeds een belangrijke primaire grondstof met een grote impact op het milieu. Daarom zijn we een maandelijks overleg gestart met onze leverancier om gezamenlijk te verkennen wat we versneld kunnen verbeteren. Voor de grondgebonden woningen heeft dit tot beweging geleid bij onze co-makers en zijn er vergaande afspraken gemaakt over de toepassing van circulaire producten van beton, metselwerk en kunststof. We gebruiken nu circa 50% betongranulaat in het betoncasco. Dit zorgt voor een circa 10% lagere milieubelasting (MKI) en circa 10% minder gebruik van primaire grondstoffen. In 2023 wordt het percentage betongranulaat verder opgehoogd. Ook is er een pilot voorbereid met geopolymeerbeton. In 2022 zijn de voorbereidingen getroffen om standaard 50% circulaire PVC-kozijnen toe te passen in alle betonnen conceptwoningen.

Binnen Utiliteit heeft de materiaalstroomanalyse geleid tot de toepassing van diverse circulaire alternatieven bij de renovatie van het Rabobank hoofdkantoor in Utrecht. Daar pasten we negen circulaire materialen toe en is hoogwaardig hergebruik van vrijkomende materialen gerealiseerd. Dat is gelukt door samen met de Rabobank de keten van leveranciers, slopers en afvalverwerkers hierop uit te dagen. Zo is onder andere hoogwaardig circulair beton toegepast en is het belastende materiaal steenwol uit het project verbannen. Ook zijn gipsplaten hergebruikt en volledig demontabele binnenwanden toegepast. Deze materiaalstroomanalyse van Heijmans heeft de Rabobank geholpen om circulariteit concreet te maken voor haar organisatie en inzicht te geven op welke circulaire criteria het project gescoord heeft.

Voor het onderhoudscontract bij de Hanze Hogeschool heeft Heijmans de materiaalstroomanalyse gekoppeld aan de BIM-modellen. Hierdoor is direct zichtbaar welke materialen op korte termijn vrij komen en welke circulaire kansen voor de Hanze Hogeschool in het verschiet liggen. 

Infra zet ook op diverse manieren in op circulair bouwen. Van hergebruik van een complete voetgangersbrug zoals in Elst, tot het opnieuw verzinken van geleiderails langs de A79. Bij steeds meer projecten wordt gewerkt met een Rapid Circular Contract (RCC). Daarbij wordt gestreefd naar emissieloos en circulair werken. Zowel in de aanbesteding als uitvoering leidt dat tot duurzamere keuzes. Waar mogelijk worden materialen direct hergebruikt, in andere gevallen gaat herbruikbaar restmateriaal van projecten tijdelijk naar een depot, de circulaire HUB. Dit depot heeft inmiddels al diverse projecten van materiaal voorzien.

Op Schiphol zijn we in 2020 gestart met een circulariteitstraject betreffende de betonnen trafoputten. Voorheen werden deze putten standaard gebroken tot betongranulaat. Het doel was om tot hoogwaardig hergebruik te komen. Dit sluit volledig aan bij de doelstelling van het Betonakkoord, dat stelt dat 94% hoogwaardig hergebruik van beton-reststromen de norm is in 2029. Na een succesvolle pilot periode is in juni 2022 de refurbished trafoput door Schiphol officieel goedgekeurd om te gebruiken in (rij)baanprojecten. De teller met hergebruikte putten loopt inmiddels richting de 150 stuks.

Binnen de alliantie van dijkversterkingsproject Gorinchem-Waardenburg, met aannemerscombinatie GMB, de Vries & Van de Wiel en Heijmans én het Waterschap Rivierenland, zoeken wij samen met onze opdrachtgever constant naar slimme manieren om zo duurzaam mogelijk om te gaan met materialen. Zoals een circulaire aanpak van het grondverzet, met zo min mogelijk aan- en afvoer van grond én zo veel mogelijk hergebruik van vrijgekomen gronden. Hierdoor werd van de in totaal 2 miljoen m³ benodigde grond voor de nieuwe dijk circa 800.000 m³ vrijgekomen oud dijkmateriaal (nat en droog) hergebruikt als kernmateriaal. Ook kon 600.000 m³ gewonnen materiaal uit de uiterwaarde direct als nieuw dijkmateriaal verwerkt kon worden. Hierdoor is de aan- en afvoer van meer dan 1,4 miljoen m³ grond voorkomen. Ook de vrijgekomen steenbekleding wordt op verschillende manieren circulair verwerkt. Onder meer in hergebruik als stortsteen, inveegmateriaal voor bestrating, filtermateriaal en menggranulaat.

Dit konden wij enkel bewerkstelligen door een goede samenwerking in de keten. Er zijn afspraken gemaakt met onze onderaannemers en grondbezitters in de omgeving voor de verkoop van benodigde gronden, en ook voor het tijdelijk gebruik van gronden om materiaal lokaal te kunnen verwerken. Daarnaast hebben wij intensief contact gehad met de omgevingsdienst Rivierenland, de omgevingsdienst Zuid-Holland-zuid, Rijkswaterstaat, de provincie Gelderland en regio Arnhem, die goedkeuring hebben gegeven om de werkzaamheden volgens de bovenstaande werkwijze uit te voeren.

Matching Materials

Heijmans bouwde dit digitale platform om materiaalstromen zichtbaar te maken voor de branche en we stellen het ter beschikking aan de bouwsector om in de hele keten circulariteit te stimuleren. Het doel is tevens om toekomstige materiaalstromen in beeld te brengen. Stel er wordt over drie jaar gesloopt, wie kan het materiaal dat vrijkomt dan gebruiken en hoe moet er dan gesloopt worden? Om de mogelijkheden, het nut en de toegevoegde waarde van het platform beter onder de aandacht te brengen, werden in 2022 zes speeddates georganiseerd met de markt. Zo gingen we met architecten, afvalverwerkers en leveranciers in gesprek om te onderzoeken hoe het platform het beste kan werken. Inmiddels is het platform binnen Heijmans al met succes ingezet en zijn al meerdere materialen hoogwaardig hergebruikt dankzij Matching Materials.

Week van de Circulaire Economie

In april 2022 organiseerde Heijmans opnieuw de Week van de Circulaire Economie. Oorspronkelijk was het een intern gericht initiatief. Bij de laatste editie waren onder andere ook Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf actief betrokken en aanwezig. Dit sluit aan bij ons streven externe partijen nog sterker te betrekken bij onze ambities. Daarin pakken wij graag onze verantwoordelijkheid.