Voorwoord

Het afgelopen jaar was voor Heijmans in vele opzichten gedenkwaardig. De grootse viering van ons honderdjarige bestaan was een prachtige mijlpaal. Met trots en dankbaarheid hebben we het predicaat Koninklijk mogen toevoegen aan onze bedrijfsnaam. Dat is een kroon op ons werk, en op dat van vele generaties vóór ons. We hebben ons met passie en overtuiging ingespannen om in die 100 jaar de hand van Heijmans door heel het land zichtbaar te maken. Als makers van de gezonde leefomgeving zijn we vastbesloten dat te blijven doen. Daarnaast was de overname van de ontwikkel- en bouwactiviteiten van Van Wanrooij een belangrijke mijlpaal in 2023.

Goede prestaties

De voortdurende instabiliteit op het wereldtoneel had ook dit jaar een weerslag op het vertrouwen in de economie. Onzekerheid over de energieprijzen, fluctuaties in de rentestand, leveringszekerheid van materiaal en de stijgende kosten voor levensonderhoud bepaalden de gemoedstoestand in de boardroom en van consumenten. In onze branche hadden we daarnaast te maken met aanhoudende politieke onzekerheid op voor ons relevante thema’s binnen bouwen en wonen.

We hebben ons met passie en overtuiging ingespannen om in die 100 jaar de hand van Heijmans door heel het land zichtbaar te maken. Als makers van de gezonde leefomgeving zijn we vastbesloten dat te blijven doen. 

In dat licht bezien hebben we als Heijmans in 2023 goed gepresteerd, dankzij de inzet van alle medewerkers die aan dit resultaat hebben bijgedragen. Zo is de verwachte terugloop van het aantal verkochte nieuwbouwwoningen beperkt gebleven. Gerekend in aantallen woningverkopen, hebben we nauwelijks ingeleverd ten opzichte van 2022. Vanwege naijleffecten door teruglopende verkoopaantallen in de jaren daarvoor, kwam de omzet en resultaat uit Vastgoed wel substantieel lager uit. Door de sterke cijfers die we met Bouw & Techniek en Infra realiseerden, kwam Heijmans autonoom op een omzetstijging van 10% met een gelijkblijvend resultaat. De onderliggende EBITDA is met € 21 miljoen gestegen tot € 147 miljoen, Van Wanrooij meegerekend. Dat is inclusief het vrijvallen van de voorziening van 14 miljoen euro in het zogeheten Wintrack II dossier, als gevolg van het positieve eindvonnis door de Raad van Arbitrage. We hebben deze zaak nu positief kunnen afsluiten. We zijn optimistisch over de nabije toekomst. Onze orderportefeuille is verder gestegen naar € 2,8 miljard en bevat veel mooie opdrachten met goede kwaliteit. Bijzonder trots zijn we op onze langjarige relaties met vaste klanten bij onder meer Utiliteit en Infra, wat heeft geresulteerd in een groeiend aandeel ‘recurring business’.  

100 jaar de hand van Heijmans

De hand van Heijmans is volop aanwezig in de bebouwde omgeving. We weten ons soepel en adequaat aan te passen aan de marktomstandigheden en de externe invloeden. Dat aanpassingsvermogen en die wendbaarheid zorgen ervoor dat Heijmans vol vertrouwen naar de toekomst kijkt. Met ondernemingszin, oplossingsgerichtheid en innovatief vermogen werken we doelgericht aan het maken van de gezonde leefomgeving. Dat is bij uitstek teamwerk, waar alle medewerkers van Heijmans aan bijdragen. We slagen er goed in om de juiste mensen aan ons te binden met oog voor elkaar. Zij vinden het stimulerend om positieve impact uit te oefenen op de samenleving en waarderen Heijmans als betrokken en sociale werkgever. Bij al deze kenmerken die zo typerend zijn voor Heijmans hebben we uitgebreid stilgestaan tijdens de festiviteiten rondom ons jubilieum. Op het afsluitende feest met onze collega’s en hun partners viel maar één conclusie te trekken: Heijmans stáát als een huis en het gele hart klopt bij velen. 

Naast het honderdjarig bestaan van Heijmans in 2023 was er nog een andere feestelijke mijlpaal. Het was namelijk ook 50 jaar geleden dat de Medezeggenschap geformaliseerd werd binnen Heijmans. Een belangrijk moment waar we bij stil hebben gestaan. De ondernemingsraad vormt immers een waardevolle afvaardiging van alle Heijmans collega’s en is voor de raad van bestuur een belangrijk orgaan in de verbinding met de organisatie. Zij zijn een extra paar ogen en oren om de Heijmans cultuur te waarborgen.

Veiligheid

Van oudsher zetten we ons bij Heijmans in om de veiligheid in de bouwsector blijvend te verhogen. Brede bewustwording hierover en een gedeeld gevoel van urgentie hebben de hoogste prioriteit. Op de zogeheten Safety Culture Ladder (SCL) hebben we inmiddels trede 4 (van de 5 in totaal) voor heel Heijmans bereikt, behoudens recent overgenomen bedrijven. Vanzelfsprekend zijn we hier trots op, maar het is niet voldoende. Het verkeersongeval met dodelijke afloop in 2023 op het combinatiewerk Gorinchem - Waardenburg (dijkversterking) heeft ons diep geraakt en ons eens te meer gewezen op de absolute noodzaak om de veiligheid te blijven verhogen. We vestigen daarom alle aandacht op het voorkomen van gevaarlijke situaties, waarbij de gedragscomponent, de aanscherping en de naleving van procedures centraal staat.

Ontwikkelingen woningmarkt

De eerste tekenen van herstel in de woningmarkt zien we reeds sinds het vierde kwartaal van 2023. We rekenen erop dat de bouw van goede, duurzame en betaalbare woningen in de nabije toekomst weer zal toenemen. Het groeiende woningtekort en de demografische prognoses laten immers geen andere keuze. Heijmans is goed voorbereid op een sterk aantrekkende woningmarkt. De overname van branchegenoot Van Wanrooij per 5 september 2023 versterkt onze positie op de woningmarkt. Onze werkvoorraad in grondposities vastgoed is hierdoor bijna verdubbeld van circa 15.000 naar 30.000 nieuwbouwwoningen. Bij Heijmans en Van Wanrooij richten we ons in eerste instantie op het doorgronden en leren van elkaars businessmodellen en succesfactoren. Gedurende 2024 zetten we in op meer samenwerking en onderlinge kennisuitwisseling. Voorlopig blijft Van Wanrooij als een op zichzelf staande onderneming binnen Heijmans de woningmarkt bedienen.

Met de opening afgelopen najaar van onze eigen houtskeletbouwwoningfabriek in Heerenveen kunnen we voor een deel van onze projecten ook de stap maken naar modulair en industrieel bouwen. Op die wijze leveren we de komende jaren snel en op grote schaal toekomstbestendige, duurzame en betaalbare woningen af. Betaalbaarheid en duurzaamheid blijven belangrijke uitgangspunten bij het ontwikkelen van woningen. Het Horizon-concept heeft ongekend veel keuze- en variatiemogelijkheden. Er is niet één succesformule, en niet iedere omgeving heeft hetzelfde aanbod nodig. Daarom houden we rekening met de woonwensen en -behoeften van verschillende doelgroepen. Wel kijken we bij alle woningbouwprojecten naar de mogelijkheden om natuurinclusief en klimaatadaptief te bouwen. Daar slagen we steeds beter in; het levert een belangrijke bijdrage aan een gezonde leefomgeving voor mens, dier en natuur.  

Infrastructurele projecten

Ook op infrastructureel gebied zijn er voor Heijmans aantrekkelijke kansen en mogelijkheden waarmee we onze ruime expertise en ervaring kunnen blijven benutten. Vanuit de overheid maakt het aanleggen van nieuwe wegen steeds meer plaats voor het vervangen en renoveren van bestaande infrastructuur. Met onze bedrijfsstroom Infra wisten we succesvol mee te dingen naar verschillende vervanging- en renovatieprojecten. We hebben er vertrouwen in dat de vraag naar onze expertise en kwaliteit op dit terrein ook in de nabije toekomst hoog zal blijven. 

Verschillende infrastructuurprojecten hebben we afgelopen tijd met goed resultaat afgerond. De renovatie van de Piet Heintunnel bijvoorbeeld, en het groot onderhoud aan de Zwanenburgbaan op Schiphol. Andere langlopende projecten vallen in het bredere kader van het hoogwaterbeschermingsprogramma en de energietransitie, en houden als zodanig onze volle aandacht. Zoals de duurzame versterking van de Lauwersmeerdijk, waarbij we zoveel mogelijk emissieloos materieel inzetten. Voor TenneT werkt Heijmans aan de uitbreiding en verzwaring van het Nederlandse hoogspanningsnet. We willen onze activiteiten in de energieketen verder uitbreiden en kijken daarbij ook naar groeimogelijkheden, zoals de overname van Dynniq in 2022. Daartoe zetten we, naast het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van energiesystemen, nu ook in op de exploitatie ervan in samenwerking met partnerbedrijven.  

Verduurzamen en maatschappelijke verantwoordelijkheid

We nemen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid uiterst serieus. Verduurzamen speelt daarbinnen een leidende rol en maakt al enkele jaren integraal onderdeel uit van onze strategie en ons handelen. Dat is merkbaar in alle aspecten van ons werk. Ook in 2023 hebben we vooruitgang weten te boeken op de cruciale thema’s klimaat, circulariteit, biodiversiteit en natuurinclusief bouwen.

We willen voorop blijven lopen in de ‘groene transitie’, mede daarom hebben we in 2023 € 12 miljoen geïnvesteerd in Infra gerelateerd elektrisch materieel. We juichen het toe dat er binnen de aanbestedingsprincipes volgens de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) steeds meer aandacht is voor duurzaamheid. Dit is essentieel om de nodige investeringen in duurzaam bouwen ook economisch rendabel te maken. Daarnaast neemt het genereren van data in de gehele keten toe, zeker ook op alle duurzaamheidsaspecten. Die ontwikkeling vinden we bemoedigend en stelt ons mede in staat om onze duurzaamheidsambities te bereiken.

Het is onze ambitie om in 2030 geheel emissieloos te werken, dus zonder uitstoot van CO2 als bedoeld in scope 1 & 2. Dat is een behoorlijke opgave, die we niet alleen kunnen volbrengen. De beschikbaarheid van geëlektrificeerd bouwmaterieel is bijvoorbeeld nog ondermaats, waarbij ook de netcongestie een remmende factor is om verder te investeren. Wel staan we vooraan in de rij zodra er weer leveringen zijn, en zoeken we naar creatieve oplossingen om zelf materieel om te bouwen, te verduurzamen en op bouwplaatsen van laadcapaciteit te voorzien. Steeds meer klanten
stellen terecht duurzaamheidseisen bij het laten uitvoeren van hun projecten.

Binnen onze werkterreinen hebben we direct te maken met de invloed van de mondiale klimaatverandering. Periodes van extreem wateroverschot wisselen af met toenemende droogte en verhitting. Vanzelfsprekend is dit van grote invloed op de bebouwde omgeving en de manier waarop we bouwen. We passen mogelijkheden toe om water op te vangen en op te
slaan, zoals in Hart van Zuid in Rotterdam. Hiermee vindt een transformatie plaats van een versteende naar een adaptieve stad. Op dit cruciale terrein zoeken we bij voorkeur de samenwerking op, zie bijvoorbeeld onze recente
aansluiting bij de WaterBank.

Politieke keuzes

Het politieke landschap van de laatste tijd is niet bevorderlijk geweest voor de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland. We hopen dat een nieuw kabinet scherpe keuzes maakt over waar we kunnen wonen, waar economische groei plaatsvindt, en waar landbouw en natuur een plek hebben. Nederland heeft behoefte aan een duidelijk ruimtelijk kader, inclusief oplossingsrichtingen voor het stikstofprobleem. Wat Heijmans betreft wordt er vooruitgang gemaakt met het opstellen van een helder beleid voor volkshuisvesting en ruimtelijke ordening. Het is fundamenteel dat we snel beschikken over geconcretiseerde buitenstedelijke plancapaciteit voor woningbouw, zodat we vaart kunnen maken met de gigantische opgave voor de woningbouw van minimaal 900.000 woningen, die we als bouwsector uiterlijk in 2030 gerealiseerd moeten hebben. We roepen de samenleving op om selectiever te worden om tegen ieder initiatief bezwaar aan te tekenen, hetgeen verstikkend werkt en we moeten in ons handelen het gezamenlijk belang meer laten prevaleren boven het belang van het individu. Daarnaast roepen we de politiek op om haast te maken met het versnellen en efficiënter laten verlopen van het vergunningenproces. Ook dat is een voorwaarde om de ernstige woningnood te kunnen aanpakken. We willen hier graag proactief ons steentje aan blijven bijdragen.

De krapte op de woningmarkt blijft een gevolg van jarenlang overheidsbeleid met focus op binnenstedelijk bouwen van voornamelijk appartementencomplexen. Dit overheidsbeleid geeft nu een eenzijdig aanbod van veelal grootschalige, binnenstedelijke projecten met lange bouwtijden en moeilijke business cases. Het vergroten van buitenstedelijke
plancapaciteit en het verkorten van ruimtelijke ordeningsprocedures is essentieel om de krapte op de woningmarkt structureel op te lossen. Daarbij is er zeker vraag naar betaalbare woningen, maar over pakweg zeven tot tien jaar hebben de starters van nu behoefte om verder te gaan in hun wooncarrière. Ons pleidooi is daarom om te bouwen voor de
starters, maar de doorstroming in de nabije toekomst niet uit het oog te verliezen.

Afronding strategie 2018 - 2023

In 2023 hebben we onze strategie met als looptijd 2018 - 2023 afgerond. In deze strategie zijn zogenoemde bold statements geformuleerd, thema’s waarmee we een duidelijke stip op de horizon wilden zetten en écht beweging teweeg wilden brengen. Dit meten we aan de hand van de drie assen die onze bedrijfsstrategie vormen: verbeteren, verslimmen, verduurzamen. De doelstelling was om 100% beweging op alle bold statements te realiseren en minimaal de helft van de daarin geformuleerde ambities te behalen. We hebben 69% van onze doelstellingen weten te behalen.

Focus op de toekomst

Ruim voordat de strategie 2018 – 2023 zou aflopen, zijn we aan de slag gegaan met het formuleren van een nieuwe toekomstvisie als basis voor een herijkte strategie die loopt tot en met 2030. Heijmans wil een betekenisvolle bijdrage leveren aan de ontwikkeling van Nederland. De herijkte strategie is gebaseerd op vijf strategische pijlers: Welzijn, Duurzaamheid, Verbinding, Maakbaarheid en Team. Elke pijler zoomt in op wat Heijmans in de loop naar 2030 wil realiseren, hoe dat gebeurt, en met wie. Zo wordt ook duidelijk op welke terreinen Heijmans het voortouw wil nemen om samen met partijen invulling te geven aan het creëren van een gezonde leefomgeving. Vanwege de overname van Van Wanrooij is meer tijd nodig voor het kwantificeren van de nieuwe uitgangspunten. Naar verwachting is dat proces in het tweede kwartaal van 2024 afgerond; de uitkomsten worden dan gedeeld met de markt.

Outlook 2024

Dankzij onze sterke positionering verwachten we beter te presteren dan de vooruitzichten voor de markt als geheel. We starten 2024 met een goed gevuld orderboek, dat opnieuw toeneemt met een stijgende winstpotentie. De vooruitzichten voor Bouw & Techniek en Infra zijn zonder meer gunstig te noemen. Als gevolg van de weer aantrekkende woningverkopen, vooral in buitenstedelijke gebieden en het vertrouwen in een gezonde woningmarkt, zijn we ook optimistisch over Vastgoed en Van Wanrooij. Door de acquisitie van Van Wanrooij hebben we in deze markt een nog sterkere positie gekregen. Mede door deze overname zal de omzet in 2024 groeien en komt een omzet van € 2,5 miljard in zicht. We zetten in op een onderliggende EBITDA-marge van minimaal 6,5%.

Het is een mooi vooruitzicht om in 2024 te blijven werken aan een gezonde leefomgeving, samen met alle collega’s, onze opdrachtgevers, leveranciers, onderaannemers en partners. Een omgeving waar mensen aangenaam kunnen wonen, werken en verbinden. Want daar doen we het allemaal voor. Ons gele hart zal ook blijven kloppen in het jaar waarin we 101 worden. Dat is een mooie gedachte!

Ton Hillen
CEO Koninklijke Heijmans N.V.
8 maart 2024